Судың ғаламшар өміріндегі орны ерекше – ол тіршіліктің негізі ғана емес, сонымен қатар табиғи тепе-теңдікті қалыптастыратын басты күштердің бірі. Әлемнің көптеген бөліктері мұхиттар мен теңіздер арқылы байланысып жатыр, олар түрлі климаттық, биологиялық және географиялық ерекшеліктерге ие. Әрбір теңіздің өзіндік тарихы, табиғи байлығы мен құпиясы бар. Сол теңіздердің ішіндегі ең қызықты ерекшеліктермен танысу – табиғат пен географияны тереңірек түсінудің бір жолы.

Қызыл теңіз – суы мен түбі ерекше теңіз

Қызыл теңіз – планетадағы ең жылы және тұзды теңіздердің бірі. Оның суының ерекше көгілдір түсі мен бай теңіз түбі көптеген сүңгуірлер мен зерттеушілерді тартады. Теңіз Африка мен Араб түбегі арасын бөліп тұр, әрі стратегиялық маңызы да зор. Мұнда жүздеген түрлі балық түрі мен маржан рифтері кездеседі. Теңіз толқыны мұнда кейде тыныш, кейде қатты болады, әсіресе қыс мезгілінде. Бұл аймақ экологиялық тұрғыда да аса маңызды, өйткені коралл рифтері климат өзгерісіне сезімтал келеді.

Саргасс теңізі – теңіз шекарасы жоқ жалғыз аймақ

Саргасс теңізі – Атлант мұхитында орналасқан ерекше теңіз. Оның жағалауы жоқ, оны тек мұхит ағыстары қоршап жатыр. Бұл теңіз саргасс балдырларымен танымал, олар су бетінде қалқып, экожүйенің бөлігі ретінде көптеген тіршілік иесіне пана болады. Мұндағы мұхиттағы қалқып жүретін тіршілік дүниесі ғылым үшін әлі де толық зерттелмеген. Бұл теңіз арқылы кейбір балықтар мен теңіз тасбақалары жүздеген шақырым жол жүреді. Саргасс теңізінің экожүйесі климат өзгерістеріне өте сезімтал.

Өлі теңіз – өмір жоқ, бірақ пайдасы мол

Өлі теңіз туралы мәлімет көптеген адамдарды қызықтырады, себебі бұл әлемдегі ең тұзды су қоймасы. Онда тіршілік ететін ағза жоқтың қасы, ал судың тығыздығы адамның су бетінде еркін қалқуына мүмкіндік береді. Өлі теңіз Израиль мен Иордания шекарасында орналасқан және денсаулық пен тері ауруларын емдеуде кеңінен қолданылады. Бұл аймаққа туристер емделу мен демалу мақсатында жиі келеді. Теңіз деңгейінен төмен орналасқан бұл алап ғалымдар үшін де ерекше назарда.

Жерорта теңізі – өркениет бесігі

Жерорта теңізі ежелгі өркениеттердің дамуына зор үлес қосқан тарихи аймақ. Бұл теңіз Еуропа, Азия және Африка құрлықтарын біріктіріп тұр. Мұнда ежелгі сауда жолдары, отаршылдық кезеңдер мен мәдениеттер тоғысты. Жаз мезгілінде теңіз толқыны жұмсақ әрі саяхатшылар үшін өте тартымды. Бүгінде Жерорта теңізі жағалауларында әлемдегі ең танымал туристік аймақтар орналасқан. Бұл теңізде түрлі экологиялық жобалар мен климатты зерттеу бастамалары іске асырылып жатыр.

Каспий теңізі – әлемдегі ең үлкен көл

Каспий теңізі туралы мәлімет жиі талқыға түсетін тақырып, өйткені ол атауында «теңіз» болса да, шын мәнінде көл. Бірақ оның көлемі соншалықты үлкен болғандықтан, ол теңіз деп аталып кеткен. Каспий теңізі бес елдің шекарасында орналасқан және үлкен экономикалық маңызға ие. Онда мұнай мен газ қорлары көп, сонымен қатар балық шаруашылығы да дамыған. Бұл теңізде итбалықтар мен бекіре сияқты сирек кездесетін жануарлар тіршілік етеді. Жазда теңіз толқыны бұл аймақта демалушыларға жайлылық сыйлайды.

Балтық теңізі – тұщы суға жақын теңіз

Балтық теңізі – Еуропаның солтүстігінде орналасқан, тұздылығы төмен су алабы. Бұл теңізге көптеген өзендер құйып, оның суын іс жүзінде тұщыға жақын етеді. Балтық аймағы тарихи жағынан сауда мен әскери істерде маңызды рөл атқарған. Қыстың қатты болған жылдары теңіз беті мұзбен жабылып, кеме қатынасын қиындатады. Мұнда экологиялық жағдай нәзік, өйткені теңізге өнеркәсіптік қалдықтар да түсіп жатады. Сол себепті Балтық теңізін қорғау бойынша халықаралық келісімдер қабылданған.

Кариб теңізі – тропикалық жұмақ

Кариб теңізі – Мексика шығанағымен шектесіп жатқан, мөлдір суы және түрлі-түсті маржан рифтерімен танымал су айдыны. Бұл аймақ әлемдегі ең танымал демалыс орындарының бірі саналады. Мұнда әртүрлі тропикалық балықтар мен теңіз жануарлары мекендейді. Теңіз жағалауындағы аралдар тарихта қарақшылар мен отаршылармен байланысты. Қазіргі таңда теңіз асты туризмі аймақ экономикасының маңызды бөлігін құрайды. Теңіздің мөлдірлігі мен тұрақты жылылығы оны сүңгуірлер үшін таптырмас мекенге айналдырды.

Охота теңізі – мұзды ағындар мекені

Охота теңізі – Ресейдің Қиыр Шығысындағы суық әрі жабайы теңіздердің бірі. Оның суы қыс мезгілінде толықтай мұз басып қалады, бұл мұнда тіршілік ететін жануарларға ерекше бейімделу қасиеттерін талап етеді. Бұл теңіздегі биологиялық әртүрлілік өте жоғары: киттер, итбалықтар, балықтардың сирек түрлері мекендейді. Аумағы бай балық шаруашылығына қолайлы, әсіресе камбала мен лососьге бай. Кеме қатынасы қысқа ғана мерзімге ашық болғандықтан, табиғи орта аз бұзылған. Охота теңізінің жауын-шашыны мен желі де өте күшті.

Берингов теңізі – мұхит пен теңіздің тоғысы

Берингов теңізі Тынық мұхиты мен Солтүстік Мұзды мұхиттың түйіскен жерінде орналасқан. Бұл теңіз ауа райының күрт өзгерістерімен және ағындардың күшті әсерімен ерекшеленеді. Мұнда су температурасы төмен болғанымен, тіршілік әлемі өте бай. Берингов бұғазы арқылы Азия мен Солтүстік Америка бөлінеді. Бұл аймақта теңіз тасбақалары, поляр аюлары мен түрлі құстар мекендейді. Теңіз жағалаулары ғасырлар бойы жергілікті халықтардың өмір сүру салтына тікелей әсер етіп келеді.

Теңіздер – Жер бетінің сан алуан бейнесін айқындайтын, өмірге тыныс беретін керемет экожүйелер. Олар тек қана географиялық нысан емес, сонымен қатар мәдениеттер мен өркениеттердің тоғысқан мекені. Табиғаттың осындай байлығы адамзат үшін зерттеудің, сақтаудың және құрметтеудің маңызды нысаны болуға тиіс. Әрбір теңіздің өз үні, өз мінезі бар – соны тану арқылы біз табиғатпен үндестікке жақындай түсеміз.